Sovjet Ereveld

Op het Sovjet Ereveld in Leusden, naast de Amersfoortse begraafplaats Rusthof, liggen 865 oorlogsslachtoffers uit de voormalige Sovjet-Unie begraven.

In september 1941 kwamen op de veelosplaats bij station Amersfoort 101 krijgsgevangenen aan uit Centraal-Azië, vermoedelijk hoofdzakelijk uit Oezbekistan. Ze waren gevangen genomen aan het Oostfront, niet lang na de Duitse inval in de Sovjet-Unie. De soldaten waren in lompen gehuld en na een lange treinreis oogden ze desolaat, vies en hongerig. De Duitsers beschouwden deze Aziatische bolsjewisten als Untermenschen en hebben hen als zodanig behandeld. De Amersfoortse bevolking toonde vooral medelijden.

Ook tijdens hun verblijf in Kamp Amersfoort werden de Russen, zoals ze werden genoemd, beestachtig behandeld. Binnen een halfjaar overleden 24 van hen aan honger, ziekte en mishandeling. De kamparts plaatste twee van hun schedels als curiosa in zijn werkkamer.

Op het Sovjet Ereveld in Leusden, naast de Amersfoortse begraafplaats Rusthof, liggen 865 oorlogsslachtoffers uit de voormalige Sovjet-Unie begraven.

In september 1941 kwamen op de veelosplaats bij station Amersfoort 101 krijgsgevangenen aan uit Centraal-Azië, vermoedelijk hoofdzakelijk uit Oezbekistan. Ze waren gevangen genomen aan het Oostfront, niet lang na de Duitse inval in de Sovjet-Unie. De soldaten waren in lompen gehuld en na een lange treinreis oogden ze desolaat, vies en hongerig. De Duitsers beschouwden deze Aziatische bolsjewisten als Untermenschen en hebben hen als zodanig behandeld. De Amersfoortse bevolking toonde vooral medelijden.

Ook tijdens hun verblijf in Kamp Amersfoort werden de Russen, zoals ze werden genoemd, beestachtig behandeld. Binnen een halfjaar overleden 24 van hen aan honger, ziekte en mishandeling. De kamparts plaatste twee van hun schedels als curiosa in zijn werkkamer.

Op 9 april 1942 werden de overgebleven 77 gefusilleerd. Het zou de op één na grootste massa-executie in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog blijken te zijn. Op de plaats van de executie is een monument opgericht, waar de Stichting Sovjet Ereveld sinds 2012 jaarlijks een herdenking houdt. Na de oorlog werden hun stoffelijke overschotten herbegraven op Rusthof. Langzaamaan raakten ze daar in de vergetelheid. Hun namen zijn nooit bekend geworden.

Op het American Battlefield in het Limburgse Margraten lagen nog eens 691 soldaten uit de Sovjet-Unie begraven. Zij hadden gevochten in het Rode Leger, waren krijgsgevangene gemaakt door de Duitsers. Velen kwamen terecht in kampen in het Ruhrgebied (onder meer Stalag VI A in Hemer en Stalag VIK in Stukenbrock), waar ze onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken.

De meeste van de 691 in Margraten begraven Sovjetsoldaten waren bezweken aan ziekte in de laatste dagen van de oorlog of in de eerste dagen en weken na de bevrijding. Het Amerikaanse leger had hen opgenomen in ziekenhuizen in Duitse plaatsen als Lüdenscheid, Hamm, Dortmund en Bad Lippspringe. Na hun dood – vaak door tuberculose – werden hun stoffelijke overschotten overgebracht naar het dichtstbijzijnde Battlefield buiten Duitsland, zodat geen geallieerde oorlogsslachtoffers op vijandelijk grondgebied begraven hoefden te worden.

Na de oorlog wilden de autoriteiten van de begraafplaats in Margraten een permanent ereveld voor uitsluitend Amerikaanse soldaten maken. De soldaten uit de Sovjet-Unie werden overgebracht naar Amersfoort, waar al de 101 in en nabij Kamp Amersfoort overleden ‘Russen’ begraven lagen.

Amersfoort fungeerde dus als verzamelplaats voor in Nederland begraven slachtoffers uit de toenmalige Sovjet-Unie. Ook de stoffelijke overschotten van 73 dwangarbeiders en Sovjetsoldaten in Duitse dienst (vooral Georgiërs en Armeniërs) werden in Amersfoort herbegraven.

Omdat op Rusthof onvoldoende ruimte was, werd een aparte begraafplaats aangelegd. Dit Sovjet Ereveld werd op 18 november 1948 geopend door minister van oorlog W.F. Schokking.

Na de oorlog raakte het Sovjet Ereveld steeds meer in de vergetelheid, mede door de Koude Oorlog. Pas in 2000 werden voor het eerst soldaten geïdentificeerd en nabestaanden getraceerd en geïnformeerd over het lot van hun vermiste echtgenoot, vader, broer grootvader of oom. Lees meer over de opsporing op de website van de Stichting Sovjet Ereveld: https://sovjet-ereveld.nl/zoektocht/