Nederland / Verhaal
Markeren
Deel
Route
In september 1944 moet de gehele zuidelijke Veluwezoom evacueren. Mossel is in het natuurgebied Planken Wambuis het enige oord dat nog bewoond mag blijven. Met zo’n 53 evacués is het een volle boel. Onderduikers vinden een veilige plek in de boerderij van Prangsma.
De voormalig reserveofficier Garrit Memelink woont met zijn vrouw in Arnhem, maar is in september 1944 bij zijn ouders in Hoenderloo. Hij is actief in het verzet bij de Ordedienst en vanaf 1944 bij de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). Op 17 september 1944 hoort hij over de luchtlandingen bij Renkum en Wolfheze en probeert de geallieerden te bereiken. Daarvoor gaat hij die dag van Nieuw-Reemst naar Mossel, de boerderij van Prangsma:
‘Ik bedacht me dat ik de boer van Mossel, Prangsma, nog kende en dat leek me een goed punt om op af te stevenen. Het liep bovendien al tegen de avond. Prangsma ontving me gastvrij in het bakhuis, waar twee gevluchte Nederlandse SS’ers barre verhalen opdisten. Ik overwoog om ze met hun geweren, die buiten stonden, te grazen te nemen, maar deed dat toch niet. Uit angst? Ik sliep op de hooizolder.’
Na een onrustige nacht op de boerderij ziet Garrit vanaf Planken Wambuis de volgende middag de luchtlanding op de Ginkelse Heide: ‘Uit de eindeloos veel laagvliegende Amerikaanse Dakota’s sprongen tot mijn grote verrassing parachutisten. Niet wetende dat ik de grootste luchtoperatie aller tijden zag, kwam ik echt ogen en oren te kort en zoiets heb ik nooit meer gezien. Zoveel mensen! Een kleurrijk schouwspel van verschillende soorten parachutes in een enorme hoeveelheid. En massa’s materiaal als opvouwbare fietsen, stretchers en motorfietsen, zo klein als speelgoed…’
In de oorlogsjaren ligt Mossel ook gevaarlijk. Zo hebben de Duitsers een nieuw geheim wapen: de V-1. Dit zogenaamde V-wapen is een afkorting van de Duitse naam Vergeltungswaffen en is tevens het eerste onbemande straalvliegtuig ter wereld. Vanwege de explosieve lading werd de V-1 (en later ook de V-2) ook wel een ‘vliegende bom’ genoemd. Vanaf december 1944 vuren de Duitsers de V-1-raketten vanuit Overijssel af op doelen zoals de havenstad Antwerpen. De route van deze projectielen gaat over Mossel. Door een defect stort een V-1 vlakbij Mossel in een van de beukenlanen en explodeert.
Na de verloren slag werd Arnhem geëvacueerd en Garrit en zijn vrouw gingen bij zijn ouders wonen. Daar maakten ze de bevrijding door de Canadezen mee. Op 12 april 1945 steken de geallieerden bij Westervoort de IJssel over en begint de opmars over de Veluwe. In de nacht van 15 op 16 april 1945 trekken Canadese tanks vanuit Deelen via Mossel naar Lunteren. De bevrijding van Mossel is een feit.