Nederland / Verhaal

Ontsnapping uit het ‘Airborne Military Hospital’ in Apeldoorn


Markeren

Deel

Route


De mislukte luchtlandingsoperatie Market - tezamen met de grondoperatie Garden - in september 1944 heeft als gevolg dat er in Duits bezet gebied veel geallieerde doden en gewonden vallen. In Apeldoorn wordt door de Duitsers in de kazerne een tijdelijk hospitaal ingericht voor de Britse gewonden, maar ook hier zijn ze uiteindelijk niet veilig. Een Schotse arts besluit te ontsnappen.

De luchtlandingen van Britse parachutisten zijn onderdeel van een van de grootste geallieerde operaties ooit: Operatie Market Garden (17-26 september 1944). Het offensief blijkt te ambitieus. De felle Duitse weerstand in combinatie met verkeerd gelande parachutisten en problemen qua bevoorrading en medische hulp zorgen voor het mislukken van de grootschalige operatie. De geallieerden verliezen in totaal 17.000 manschappen (ofwel dood, gewond of vermist) en aan Duitse kant vallen er tussen de 8.000 en 13.000 doden. Ook duizenden burgers komen om het leven.

In de buurt van Arnhem worden 11.000 parachutisten gedropt. Slechts 2400 onder hen lukt het om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn over te steken terug naar de Betuwe. De resterende manschappen sneuvelen of worden krijgsgevangen gemaakt. De geallieerden hebben zoveel gewonden dat het niet lukt om hen naar veiligere gebieden te brengen. Er wordt besloten de gewonden naar het nog bezette Apeldoorn te brengen.

Het tijdelijke ‘Airborne Military Hospital’ staat onder leiding van de kolonel-arts Graeme Matthew Warrack. Hij is zelf op 17 september ten westen van Arnhem gedropt en vraagt op 24 september aan de Duitsers om een tijdelijk staakt-het-vuren. Hij krijgt toestemming om in twee uur tijd 450 gewonden van het slagveld met Duitse vervoermiddelen naar de Britse linies te brengen. Warrack zelf blijft achter bij de resterende gewonden. Na nog één dag vechten bij Oosterbeek geeft Warrack zich vrijwillig over. Warrack en bijna 1800 gewonde manschappen worden door de Duitsers afgevoerd naar de Willem III-kazerne in Apeldoorn.

Het ziekenhuis wordt door de Britten zelf gerund. Warrack wordt commandant van het Airborne-hospitaal en verzorgt samen met Britse en Duitse artsen de gewonden. Na een aantal weken worden de krijgsgevangen gemaakte geallieerden toch naar krijgsgevangenkampen in Duitsland gestuurd. Als blijkt dat ze vanaf 26 oktober worden weggevoerd, besluit Warrack een ontsnappingspoging te wagen. Hij houdt zich gedurende twee weken verborgen op het vlierinkje boven de toegangsdeur van zijn kantoor alvorens een ontsnappingspoging te wagen. Met hulp van het verzet slaagt hij erin om in februari 1945 terug te keren achter de geallieerde linies.

Op 17 april 1945 worden de kazerne en Apeldoorn bevrijd door de Canadezen. Het kazernecomplex wordt vervolgens in gebruik genomen als interneringskamp voor collaborateurs en Duitsers. In 1984 onthult de voormalige commandant van het Airborne-hospitaal Warrack een gedenkplaat bij gebouw 24 van het kazernecomplex. Het gebouw is in 2012 officieel als ‘Graeme Warrack gebouw’ in gebruik genomen. In dit gebouw bevindt zich de ‘Graeme Warrack Room’, de oorspronkelijke werkruimte van kolonel-arts Warrack in 1944, ingericht met boeken, gebruiksvoorwerpen en uitrustingsstukken van de 1st Airborne Division. Jaarlijks vindt in september een kranslegging plaats.

 

Koning Willem III Kazerne Sportlaan 55 7312 TG Apeldoorn