Nederland / Verhaal
Markeren
Deel
Route
‘De terugkeer van de Joodse kinderen’ is een project over de bijzondere oorlogsgeschiedenis van de smokkel van Joodse kinderen naar Friesland. Op het hoogtepunt van de razzia’s in 1943 weet de Amsterdamse Studenten Groep, een verzetsgroep van studenten, honderden kinderen uit handen van de nazi’s te redden. Met gevaar voor eigen leven brengen de studenten de kinderen over verschillende routes naar het Friese platteland. Daar overleven ze in de onderduik allemaal de oorlog. Eén ervan is Bram.
Bram Houtkruijer, 1939 in Amsterdam
Alexander Houtkruijer en zijn vrouw Mariana Levi werken beiden in het Joodse Ziekenhuis in Amsterdam. Daar leren ze Cornelia Stolk kennen, die wijkverpleegster in Oentsjerk was. Vanwege de oorlog besloten Alexander en Mariana hun zoon Bram naar Fryslân stuurden. Daar zal een zus van Cornelia de 4-jarige Bram ophalen.
Bram: "Ik vond het spannend in de trein. Hij zat helemaal vol Duitse soldaten. Er zat er ook een tegenover mij. Die probeerde met me te praten, maar ik hield mijn mond stijf dicht." Bram ging eerst naar Dokkum, voor hij bij zijn pleegouders Luut en Griet de Vries in Gytsjerk terecht kon. "Ik ben heel verdrietig geweest in Dokkum. Ik weet nog dat ik vreselijk heb gehuild, toen ik merkte dat mijn ouders daar niet waren. Bovendien kreeg ik ineens een andere naam. Het werd Jan."
Toch heeft hij plezier gehad in Fryslân. "Ik heb een geweldige jeugd gehad. Had allemaal vriendjes en speelde gewoon op straat. Heit en mem, want zo noemde ik ze, hadden twee dochters en een zoon. Mijn pleegmoeder heeft nooit iemand verteld dat ik joods was." Bram woonde met het gezin van Luut en Griet de Vries aan de Nieuwe Straatweg 61 in Gytsjerk. Het huis staat er nog steeds en is nog in de familie want wordt bewoond door de zoon van zijn pleegzus Anna.
Bram was de enige van de familie Houtkruijer die de oorlog overleefde. "Mijn ouders zijn in Auschwitz en Sobibor beland. Later kwam de Stichting Oorlogspleegkinderen, de OPK, die wilde dat ik in joodse kringen zou opgroeien. Maar heit en mem wilden mij adopteren." Op zijn diploma van de HBS in Leeuwarden staat Bram, maar voor de leerlingen om hem heen bleef hij Jan.
Bram, of Jan, ging later aan het werk bij de bank en hij woont nu in Veendam. Hij zoekt zijn eigen oorlogsverhaal uit voor zijn kinderen. "Veendam is prima, maar Fryslân is mijn vaderland," vertelt Houtkruijer.
Het project 'De terugkeer van de Joodse kinderen' is een samenwerking tussen Stichting de Verhalen, Omrop Fryslân, Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad. De kernredactie bestaat uit Karen Bies, Marja Boonstra, Martijn van Dijk, Wybe Fraanje en Gerard van der Veer.